«Գյուղատնտեսության ապագան նորարարությանն անցման մեջ է»․ ՄԱՎԵՏԱ ծրագրի գործընկեր Մերուժան Ղարիբյան
Մերուժան Ղարիբյանը շրջում է Գետավանի իր «խելացի» անասնաֆերմայում։ Չկա շտապողականություն, ոչ մի բարձրաձայն հրաման, ոչ մի քաոսային շարժում․ պարզապես բնության հետ ներդաշնակ աշխատող տեխնոլոգիայի հանգիստ բզզոց: Կոճակի մեկ սեղմումով անասնագոմը մաքրվում է։ Թվային համակարգը վերահսկում է կովերի առողջությունը և կաթի արտադրությունը՝ նախքան դրանց առաջանալը զգուշացնելով հնարավոր խնդիրների մասին: Սա անցյալի գյուղատնտեսությունը չէ։ Սա է ապագան, և Մերուժան Ղարիբյանն առաջատարներից է։
Իրավաբանությունից՝ ֆերմերային տնտեսություն
Մասնագիտությամբ իրավաբան Մերուժան Ղարիբյանն իր իրական կոչումը տեսնում է գյուղատնտեսության ոլորտում: Վերջին 25 տարիների ընթացքում իր հայրիկի հետ զբաղվել է խոշոր եղջերավոր կենդանիների բուծմամբ՝ որպես տեսլական ունենալով կայուն ֆերմերային տնտեսությունը: Տարիների ընթացքում տեսնելով ավանդական գյուղատնտեսության առջև ծառացած մարտահրավերները՝ հետաքրքրության անկումը, անմրցունակ լինելը և ժամանակակից մեթոդների բացակայությունը, նա համարձակ քայլ արեց և իր ֆերման վերածեց լիովին ավտոմատացված, «խելացի» անասնաֆերմայի: «Գյուղատնտեսությունը անկում ապրող ոլորտ է։ Եթե մենք չանցնեինք նորարարական մոտեցումների՝ չէինք գոյատևի»,- ասում է նա։
Նման փոփոխություն կատարելը հեշտ չէր․ անհրաժեշտ էր ձեռք բերել սարքավորումներ, հարմարվել կառավարման նոր մեթոդներին և վերաիմաստավորել տասնամյակների ավանդական գործելակերպը: Բայց, Մերուժան Ղարիբյանը վճռական էր տրամադրված և երկու տարի առաջ ամբողջությամբ ապահովեց այդ անցումը։
Ֆերմա՝ առանց սահմանների
Օգտագործելով գործընթացի վերահսկման թվային մեխանիզմները՝ Մերուժանը հիմա հեռակա կարգով կարողանում է կառավարել իր ֆերման։ «Վանաձորից մի կոճակով գոմը կարող եմ մաքրել»,- ժպտալով ասում է նա։
Սենսորները հետևում են ամեն ինչին․ կաթի արտադրությունից մինչև կովի առողջություն՝ ապահովելով արդյունավետություն և որակ: Արդյունքում ստանում է բարձրորակ կաթ, որը վաճառում է շուկայականից բարձր գնով։
«Կաթի մեկ լիտրը միջինում մթերում են 130 ՀՀ դրամով։ Մեր ֆերմայի կաթի լիտրը 170 ՀՀ դրամ է»,- հպարտությամբ նշում է նա, ավելացնելով, որ ողջ գործընթացը կատարվում է փակ ցիկլով։ Կովից մինչև տարա ոչ մի մարդու ձեռք չի դիպչում կաթին, ինչն ապահովում է և՛ հիգիենա, և՛ արդյունավետություն։
Բայց Մերուժան Ղարիբյանի համար ֆերմերային գործում ներդրված նորարարությունը միայն ավտոմատացման մասին չէ, այլ նաև՝ կայունության: Ֆերման զբաղվում է նաև սեփական կերի արտադրությամբ՝ ապահովելով համապարփակ կառավարում։ Եվ որպես շղթայի շարունակություն՝ ֆերմերն ունի կաթի վերամշակման արտադրամաս բացելու հեռանկարը։
Պատրաստելով հաջորդ սերնդին
Մերուժան Ղարիբյանը գյուղատնտեսական մասնագիտությունների ծերացումը լուրջ մարտահրավեր է համարում։ «Ավանդական գյուղատնտեսությամբ ոչ մեկի չես հետաքրքրի, հատկապես` երիտասարդությանը»,- ասում է նա՝ ավելացնելով, որ մարդկանց պատկերացումներում շատ բան է փոխվել։
Այդ իսկ պատճառով նա ֆերման դարձրել է գրավիչ վայր Ստեփանավանի պետական գյուղատնտեսական քոլեջի ուսանողների համար։ Այստեղ դուալ ուսուցմամբ սովորող աշկերտներն անմիջականորեն տեսնում են, թե ինչպես է աշխատում ժամանակակից գյուղատնտեսությունը և դառնում դրա մի մասը: «Նրանք տեսնում են, որ մարդիկ հեռվից են շփվում կովերի հետ, իսկ որոշ դեպքերում՝ նույնիսկ դռները չեն բացում կամ փակում, քանի որ ամեն ինչ ավտոմատացված է»,- ընդգծում է մեր զրուցակիցը:
Թեև աշկերտները լրիվ ծավալով աշխատուժ չեն ֆերմայում, Մերուժան Ղարիբյանը նրանց վերապատրաստումը համարում է ներդրում ապագայի համար: Եվ դա փոխշահավետ գործընթաց է. մինչ նա նրանց ֆերմերային գործի իր փորձն է ներկայացնում, նրանք նրան թվային հաղորդակցման հմտություններ են սովորեցնում: Նույնիսկ իր որդին է միացել այդ ջանքերին՝ ֆերման դարձնելով իսկական ընտանեկան ժառանգություն:
Բարձր գնահատելով «Հայաստանում գյուղատնտեսության ոլորտում կրթության և ուսուցման արդիականացում» (ՄԱՎԵՏԱ) ծրագրի հետ իր գործընկերությունը՝ Մերուժանը կարևորում է վերապատրաստման դասընթացները, փափուկ հմտությունների կատարելագործման հնարավորություններն ու փորձի փոխանակման այցերը։ «Համագործակցությունը միայն տեխնիկական աջակցություն ստանալու մասին չէր։ Այն անընդհատ սովորելու, աճելու և նոր գաղափարներ ստանալու մասին է», – ասում է նա՝ ընդգծելով ՄԱՎԵՏԱ ծրագրով Ավստրիայի և Շվեյցարիայի (կայցելի մարտին) լավագույն փորձն ուսումնասիրելու և Հայաստանում տեղայնացնելու հնարավորությունը։
Կոտրել կարծրատիպերը
Մերուժան Ղարիբյանը մեծ նշանակություն է տալիս հանրության կողմից ֆերմերային տնտեսության ընկալման փոփոխությանը։ «Երբ ասում ես, որ քեզ կթվոր է պետք, ոչ ոք չի արձագանքում: Բայց երբ հայտարարություն ես տարածում կաթի օպերատորի հաստիքի համար, մարդիկ հերթ են կանգնում»,- ժպտում է նա՝ ընդգծելով, որ բառերը կարևոր են, գյուղատնտեսության վիզուալ պատկերը՝ նույնպես:
Այսօր գյուղական ավանդական անասնագոմերի և ֆերմաների ոչ գրավիչ լինելու կարծրատիպերը փոխարինվում են բարձր տեխնոլոգիական, արդյունավետ տնտեսությունների տեսլականով:
«Նորարական լուծումներով «խելացի» անասնաֆերմա այցելելը կփոխի ձեր կարծիքը ոլորտի վերաբերյալ»,- պնդում է ֆերմերը, ապա ավելացնում, որ գյուղատնտեսության զարգացումը կարևոր բաղադրիչ է պարենային անվտանգության ապահովման, գյուղերի պահպանման և հողերի մշակման համար։ «Եթե կով չպահենք, ապա կարագ ու պանիր որտեղի՞ց ստանանք»,- հռետորական շեշտադրումով շարունակում է նա։
Փոփոխության կամք
Հարցին, թե ինչ է անհրաժեշտ այդպիսի ֆերմա կառուցելու համար, Մերուժան Ղարիբյանն առաջինը չի նշում գումարը։ «Կամքի ուժ»,- ասում է նա ժպտալով, ապա նոր ավելացնում հողատարածքն ու ներդրումները։
Մերուժան Ղարիբյանի ֆերման ապացույցն է, որ գյուղատնտեսության ապագան կապված է ոչ միայն տեխնոլոգիայի, այլ՝ մտածելակերպի հետ: Նորարարությունը ինտեգրելու, գործելակերպը վերանայելու, կատարելագործվելու և հաջորդ սերնդին պատրաստելու պատրաստակամությունն այն է, ինչը կարդիականացնի գյուղատնտեսությունը Հայաստանում:
